Geen relance ten koste van de gezondheid

In een interview met de krant Le Soir stipt Egbert Lachaert, de voorzitter van Open VLD, nachtarbeid aan als element voor de economische relance . De politicus haalt in het artikel ook onze Nederlandse buren aan: “(…) meer flexibiliteit in de arbeidsorganisatie, ik denk hierbij aan nachtarbeid, een stelsel dat daadwerkelijk gebruikt wordt net over onze grens, in Nederland.” Aan de andere kant van de grens wordt er inderdaad heel wat vaker dan in België gegrepen naar atypische uurroosters. 

nachtarbeid

Op basis van becijferde vergelijkingen stellen we vast dat in Nederland bijna één werknemer op drie ‘s avonds werkt (tegenover minder dan één werknemer op tien in België). Het percentage aan nachtarbeid is er eveneens hoger. Inzake zondagwerk is één werknemer op vijf betrokken (tegenover één op tien in België), ofwel een stijging van 20% sinds 2006. Ook vrouwen zijn professioneel actiever op de zevende dag van de week (22,3% tegenover 17,4% voor de mannen) .

Waarom bestaan er zulke verschillen tussen de twee landen? In Nederland is de wetgeving inzake atypische uurroosters soepeler, waardoor de werkgevers ze gemakkelijker kunnen invoeren. In België voorziet het wettelijk kader sociaal overleg of, bij gebrek aan werknemersvertegenwoordiging, administratieve procedures binnen de sectorale overlegorganen.

Egbert Lachaert heeft dus gelijk: op het vlak van “flexibiliteit”, is het percentage hoger bij onze Nederlandse buren dankzij een grotere wettelijke “souplesse”. Diezelfde politicus denkt erover zich te laten inspireren door onze buren om de economie te doen heropleven. Hij denkt « met name » aan nachtarbeid. Kent hij evenwel de gevolgen van dit stelsel op de voornaamste betrokkenen, namelijk de werknemers zelf? 

Nachtarbeid heeft gevolgen voor de gezondheid

Mannen en vrouwen zijn dagdieren. Als ze ’s nachts actief zijn, veroorzaakt dit een conflict met hun biologische klok. Resultaat? Verschillende lichaamsfuncties zoals slaap, temperatuur, spijsvertering en hormoonafscheiding geraken ontregeld. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor hun gezondheid: slaapstoornissen, verstoord spijsverteringsstelsel, problemen met het hart- en bloedvatenstelsel, … 

Zo toonde een onderzoek, dat de gegevens van 61 internationale studies  samenbracht, aan dat er een verband bestaat tussen langdurige nachtarbeid en een hoger risico op kanker bij vrouwen. Het gaat meer bepaald om huidkanker (41% meer risico) en borstkanker (32%). Wat betreft de mannen zijn de resultaten niet veel geruststellender. Een studie die is verschenen in de American Journal of Epidemiology heeft aangetoond dat mannen die regelmatig ‘s nachts werken een verhoogd risico lopen op prostaat-, alvleesklier-, endeldarm-, blaas- en longkanker in vergelijking met mannen die nooit ’s nachts gewerkt hebben. Uit onderzoeken verricht door de universiteit van Toulouse is gebleken dat individuen die onregelmatige werkuren hebben zwakker scoren op het vlak van cognitieve vaardigheden. 

De impact van dergelijke uurroosters blijft evenwel niet beperkt tot de gezondheid van de betrokken werknemers. 

Nachtarbeid heeft gevolgen voor het sociaal, familiaal en professioneel leven

Nacht- en ploegenarbeid zorgt er vaak voor dat de werknemer buiten de samenleving leeft omdat hij regelmatig of zelfs systematisch niet kan deelnemen aan maatschappelijke of gezinsactiviteiten. Zo is er bijvoorbeeld sprake van een moeilijke binding met het schoolse ritme, de activiteiten of eventuele opvanguren van de kinderen, van frequente onbeschikbaarheid voor allerhande sportieve, culturele of ludieke activiteiten die zich afspelen in het weekend (of de werknemer er nu zelf aan deelneemt, enkel toekijkt of deze begeleidt). Deze afwezigheden zijn nefast voor de kwaliteit van zijn betrokkenheid bij het sociaal en familiaal leven.
Op professioneel vlak kan men ook spreken van isolement van de nacht- en ploegenarbeider. Hij heeft moeilijker toegang tot de diensten van het bedrijf (personeelsdienst, arbeidsgeneesheer, sociale activiteiten, werknemersvertegenwoordiging). Bovendien wordt door het atypische uurrooster ook zijn loopbaanevolutie afgeremd omdat hij minder gemakkelijk toegang heeft tot beroepsopleidingen. 

Geen relance ten koste van de gezondheid

De economische impact van de gezondheidscrisis is overduidelijk: in heel wat sectoren werden de activiteiten vertraagd of stopgezet tijdens min of meer langere periodes. Onze levenswijze en consumptiegewoonten zijn ook veranderd. De geraamde cijfers voor 2020 zullen zeker niet ver van de realiteit staan: we moeten ons verwachten aan een enorme daling van 9% van het bruto nationaal product en een verlies van bijna 70.000 jobs . Deze cijfers rechtvaardigen echter niet de invoering van asociale maatregelen zoals nachtarbeid. De bevolking is al slachtoffer van deze gezondheidscrisis. Moet ze ook het slachtoffer worden van de economische heropleving door de achteruitgang van de arbeidsvoorwaarden en levenskwaliteit? Kunnen we ons globaal gesproken baseren op een model dat het sociaal overleg fnuikt (wat met de teamgeest die door de regering wordt geprezen?) en uiteindelijk leidt tot de afschaffing van de traditionele rustdagen, nl. de zaterdag en zondag? De eventuele jobs die zullen worden gecreëerd zullen de duidelijke schade die wordt aangebracht door de atypische uurroosters niet kunnen verdoezelen.