​​​​​​​“Arbeidsduurvermindering is de toekomst”

Van 38 uur naar 32 uur zonder loonverlies: ABVV Scheikunde pleit er al langer voor. Maar volgens de werkgeversorganisaties is dit onmogelijk. Bij Lanxess (vroeger Bayer) in Antwerpen werkt men sinds 2004 nochtans 33,6 uur. Hoe komt het dat het hier wel kon? Delegees Marc & Dries (Lanxess) en Koen (DHL) vroegen het zich af. Voor hun eindwerk van de opleiding ‘vorming van het sociaal-economisch beleid (VOSEB)’ aan de Universiteit Antwerpen doken ze in de geschiedenis.

In welke omstandigheden kwam die arbeidsduurvermindering tot stand?

Marc & Dries: Dat proces startte eind jaren 70. Door de oliecrisis en een verdere informatisering werden in korte tijd veel mensen werkloos. Het was duidelijk een structureel probleem. Als antwoord op die hoge (jeugd)werkloosheid is men toen gaan onderhandelen over arbeidsduurvermindering. Men werkte toen nog 40 uur per week en dat was, zeker in het ploegensysteem, heel belastend.  

In de jaren ’90 zette de arbeidsduurvermindering zich verder. Er waren veel herstructureringen en ontslagen. Ons bedrijf is altijd een sterk syndicaal bastion geweest. Problemen proberen we binnen het bedrijf op te lossen, in dit geval: arbeidsplaatsen behouden door arbeidsduurvermindering. Toen zijn we naar 35 u/week gegaan. In 2004 werd dit dan uiteindelijk 33,6.

Hoe komt het dat dit net in jullie bedrijf gelukt is?

Marc: Er was een heel sterk gemeenschappelijk vakbondsfront, dat was misschien wel het allerbelangrijkste. Daarnaast werd er duidelijk gecommuniceerd naar de basis over het hoe en waarom van arbeidsduurvermindering. Op het moment van de herstructureringen was er daardoor een sterke eensgezindheid.

Dries: De overheid was geen fan maar in de interviews die we deden met de betrokken delegees, bleek duidelijk dat ze zich lokaal weinig aantrokken van wat op nationaal vlak gebeurde.

Koen: Het was ook een ander politiek klimaat, nu zou je meer tegenstand krijgen van de politiek.

Marc: Daarnaast zijn er bedrijven die misschien ook de kans hadden om hierin mee te gaan, maar waar men bijvoorbeeld gekozen heeft voor meer koopkracht of tijdssoevereiniteit. 

Is zo’n arbeidsduurvermindering ook haalbaar in andere sectoren?

Dries: De chemiesector is natuurlijk heel kapitaalintensief, met een relatief lage personeelskost. De bedrijven wilden ook absoluut geen staking, voor bepaalde directeurs was het enorm belangrijk om naakte ontslagen te vermijden, want dat betekende imagoschade. Maar ik denk dat onze sector een belangrijke voortrekkersrol kan spelen. Zo was het in het verleden ook: het zijn de scheepswerven, de metaalsector die voor betaald verlof hebben gestaakt.

Het argument van het bedrijfsleven en de politiek is altijd: arbeidsduurvermindering mét loonbehoud is onmogelijk, dat kunnen wij niet betalen.

Koen: Om dat te ontkrachten hoef je maar naar de geschiedenis te kijken. Vroeger zeiden ze ook: jullie moeten 45 uur werken, anders gaan wij failliet. Maar ondertussen werken we minder en bedrijven maken nu nog veel meer winst. In de meeste sectoren, er zijn natuurlijk uitzonderingen, kan je door nieuwe technologieën veel productiever zijn met minder arbeidstijd. Door digitalisering komen uren vrij, die kan je geven aan de arbeiders mét loonbehoud, maar vaak kiest men voor meer winst voor de aandeelhouders.

Hoe is de tevredenheid nu, zouden jullie nog terug kunnen naar vroeger?

Marc: Naar een 38 urensysteem? Nee, zeker niet. De 38 uren week is niet meer van deze tijd: de meeste gezinnen werken met 2, dat gaat ten koste van de kinderen. Op een bepaald moment moet één of beide partners toch de keuze maken om minder te gaan werken. Maar ook later heb je tijd nodig, voor je ouders die met hun gezondheid gaan sukkelen, voor je naasten, je vrienden.

Dries: Sinds het eindpunt van de arbeidsduurvermindering, zie je nog een stijging van vormen als tijdskrediet, je ziet dus dat de nood blijft. Zeker voor wie in ploegen werkt. Wij moeten regelmatig weekends werken, kunnen minder vrij over onze tijd beschikken. Als je in de zomer in het weekend iets wil doen moet je telkens verlof nemen. Wie in ploegen werkt wil dus vaak nog minder uren, de anderen zullen misschien meer koopkracht verkiezen.

Voor al wie arbeidsduurvermindering in zijn bedrijf wil realiseren: welke tips hebben jullie op basis van jullie onderzoek?

Dries: Je moet op voorhand een draagvlak creëren. Uitleggen waarom arbeidsduurvermindering een oplossing is en op het belang blijven hameren. Het is dus heel belangrijk dat de vakbond dat blijft doen. Als je het plots op tafel gooit op het moment van een herstructurering is dat te laat.

Marc: Een heel goed gemeenschappelijk vakbondsfront is cruciaal, als iedereen samenwerkt sta je sterk.

Koen: Dat het patronaat eerst zegt dat het niet kan, loopt als een rode draad door de hele geschiedenis. Daar mag je je niet door laten ontmoedigen.