Scheikunde en ecologie gaan niet altijd samen. Een groot deel van de CO2-uitstoot is namelijk afkomstig van onze sector. Moeten we dan onze ogen sluiten? Of blindelings de transitie ondergaan? Nee. Er zal geen rechtvaardige transitie zijn zonder de werknemers. Maar wat moeten we concreet doen? Om deze vraag te beantwoorden, onderzochten Reset Vlaanderen en Bond Beter Leefmilieu de uitdagingen en behoeften van de sector. Hun werk nam de vorm aan van een gids voor de vakbondsmilitanten.  

Reset Vlaanderen en Bond Beter Leefmilieu hebben onlangs een gids uitgebracht over circulaire economie in de sectoren scheikunde en metaal in Vlaanderen waarin onder andere de sociaal-economische belangen van de werknemers in het kader van de transitie onder de aandacht gebracht worden.

Wat is circulaire economie?

Een circulaire economie¹ gaat verder dan alleen maar recycleren. Het is een economisch systeem waarin we de complexiteit en functionaliteit van een product zo lang mogelijk behouden, in plaats van een product na gebruik tot de basismaterialen af te breken, te verbranden of als afval te storten.

Een circulaire economie gaat uit van gesloten materiaalkringlopen. Hierbij verlaat zo weinig mogelijk materiaal die kringloop via verbranding of storten. Een minimale hoeveelheid nieuwe grondstoffen moet worden aangevoerd om dit materiaal opnieuw functioneel te maken.

Waarom focus op scheikunde?

• Plastics vormen veruit het grootste aandeel van de eindproducten van de Vlaamse chemie. Gezien Plastics niet vergaan, blijft iedere plastic nog aanwezig in de natuur wat schadelijk is voor het klimaat.
• Van alle industriële sectoren onder het ETS-systeem² heeft de scheikunde met 59 ETS-bedrijven de grootste CO2-uitstoot in Vlaanderen, 36,6% van de totale industriële emissies. De sector is verantwoordelijk voor 33% van het finale Vlaamse energieverbruik en 61% van het industriële energieverbruik. Deze negatieve cijfers voor het klimaat zijn onhoudbaar.

De uitdaging voor de sector bestaat er met anderen woorden in om economie te combineren met ecologie en gezondheid. De auteurs van de studie doen een oproep aan Vlaanderen om pionier te zijn in groene en circulaire economie en benadrukken dat de evolutie richting het decarboniseren van chemiefabrieken een noodzakelijke stap is maar dit niet voldoende zal zijn. De uitstoot in de chemiesector zelf zit namelijk vooral in het begin van de waardeketen die zeer energie-intensief is.

Aandacht voor werknemers - een syndicale prioriteit

Zij wijzen er ook op dat de vakbonden betrokken moeten worden bij de klimaatproblemen. Zet ze op de agenda. Wees bereid ze te bespreken. Controle op de investeringsbeslissingen van de werkgevers... Waarom? Want het klimaat heeft gevolgen en zal in de toekomst nog meer gevolgen hebben voor de werknemer: jobverlies, inkomensverlies, nieuwe taken, nieuwe professionele uitdagingen, ... Het klimaat is dus een syndicale kwestie op zich.

De auteurs geven onder meer de volgende adviezen: de evolutie van de vaardigheden van de werknemers. Gezien de hoge snelheid van de ontwikkelingen op het terrein zal het aanleren van nieuwe vaardigheden voor een belangrijk deel op de werkvloer moeten gebeuren.

Deze boodschap werd reeds gehoord door ABVV Scheikunde en daarom hebben wij meer opleidingsdagen en (eindelijk!) een individueel recht op opleiding geëist en verkregen. Maar we mogen niet op onze lauweren rusten. Het klimaat wacht niet en er zijn veel uitdagingen. Wij, de werknemersvertegenwoordigers, zijn betrokken en staan klaar.

¹Definitie van het Vlaams instituut voor technologisch onderzoek (VITO).

²ETS staat voor Emission Trade System en is het handelssysteem in Europa voor de CO₂-uitstoot van de industrie. Een industrieel bedrijf moet in dat systeem voor elke ton (1000 kilogram) CO₂ dat het uitstoot één emissierecht inleveren. Die emissierechten kunnen worden gekocht en verhandeld.