De syndicale raad over mensenhandel van ABVV Scheikunde-Petroleum kwam maandagochtend 21 november 2022 samen naar aanleiding van de sociale uitbuiting op de werven van Borealis en BASF eind juli dit jaar. In aanwezigheid van advocaat Jan Buelens, directeurs van opvangtehuizen Sürya (Luik) en Payoke (Antwerpen) en werknemersvertegenwoordigers getuigde Bayram. Zijn verhaal en dat van de Bengalese werknemers tonen duidelijk aan dat dergelijke situaties schrijnend zijn en geen plek hebben in België.

Werknemers worden als producten behandeld, niet als mensen

“De Bengalese werknemers moesten eerst € 7.000 à € 8.000 neertellen. Nadien zouden ze hier voor 180 uur € 2.500 betaald krijgen. Die werknemers hebben zich dus eerst in de schulden gewerkt, stukken grond of juwelen verkocht, om in België te kunnen werken”, aldus Jan. “Na een jaar in andere landen en onder schrijnende omstandigheden te hebben geleefd, kwamen ze eindelijk in België (lees hun getuigenissen hier) aan.

Naast de 17 Bengalesen en 13 Oekraïners, vertegenwoordigt Jan Buelens ook 76 Turkse werknemers. Een van de Turkse werknemers die hier tewerkgesteld werd, is Bayram. 

“Ik heb al jaren ervaring met zulke grote projecten en heb al in tien verschillende landen gewerkt. Via een Turks interimbureau kon ik naar België komen. Ik onderging samen met 104 andere werknemers enkele tests en moest wachten tot dat bureau mijn papieren in orde bracht”, zegt Bayram. “Uiteindelijk heb ik acht maanden moeten wachten tot ik eindelijk naar België kon. Acht maanden zonder werk en dus zonder inkomsten. Het was echt niet gemakkelijk om mijn familie te voorzien in de dagelijkse behoeften”, vertelt hij. “Hetzelfde gebeurde bij de Bengalese werknemers”, zegt Jan Buelens. “Zij konden ook gedurende verschillende maanden geen geld opsturen naar hun familie, dus ondergingen zij alles. Ze vertrokken ’s morgens vroeg met een bus samen met andere buitenlandse werknemers en kwamen ’s avonds laat terug. Ze klaagden niet over hun loon (€ 1.200 voor 200 werkuren minstens i.p.v. € 2.500 voor 180 uur!) of slechte arbeidsomstandigheden, omdat ze eindelijk werk hadden”, vertelt Jan. 

“Toen ik in maart 2022 eindelijk in België aankwam, werd ik zonder vorming (rond gevaarlijke chemische stoffen bijvoorbeeld) naar de site gepusht door de supervisor. Hij maakte het me snel duidelijk: Als je niet wil werken, dan keer je maar terug.” “Maar ik had schrik”, aldus Bayram“schrik dat ik mijn papieren niet terug zou krijgen. Dus ik werkte dagelijks 10 à 13 uur… en ontving een contract. Een vals contract, waarop mijn naam stond, maar niet míjn handtekening en waarop de datum niet eens klopte, want ik werkte gedurende de vermelde periode zelfs in een ander land”.

De sociale inspectie kreeg uiteindelijk hoogte van het probleem op de werven van Borealis en BASF. “Een rechter, die een Oekraïense man huisvestte, contacteerde Borealis. Borealis vroeg om details, maar legde de nadruk op het project: het project moet blijven doorgaan!”, stelt Jan. Toen de sociale inspectie ter plaatse kwam, werden alle werknemers -samen met enkele werfleiders- in een zaal gezet. De inspectie stelde vragen, maar niemand durfde te antwoorden. “Ze waren duidelijk bedreigd: durf je iets te vertellen, dan zit je straks op de eerste vlucht naar huis”, zegt Jan Buelens. 

Uiteindelijk namen werknemers contact op met de sociale inspectie. Resultaat? Het project werd stopgezet. Alle vakmannen, met jaren ervaring, vallen zonder werk! “Ik dacht dat het in Europa beter zou zijn, maar dit project was zeer slecht voor mezelf en mijn familie”, legt een geëmotioneerde Bayramuit. “Zelf zit ik al vier maanden zonder werk, ik kan niets naar mijn familie opsturen. Het is echt erg. De Vlaamse overheid gaf me een artikel 51 (= het is geen werkvergunning, maar een bewijs dat je hier mag werken), maar na vele sollicitaties bleek dat dat niet voldoende is om te mogen starten”, vertelt Bayram. “En als Bayramvoor 19 december 2022 geen werk vindt in België, moet hij terug naar Turkije… zonder zijn laatste lonen. Die lonen heeft hij namelijk niet ontvangen, uitstel betekent hier blijkbaar wel afstel”, vervolgt Jan.

Tussen 18.000 à 23.000 mensen slachtoffer van mensenhandel in België

“Payoke vangt mensen op en begeleidt mensen die het slachtoffer zijn van mensenhandel, mensensmokkel,… in Vlaanderen”, vertelt Anton Van Dyck, directeur bij Payoke. “Ook bij Sürya, een sociale organisatie opgericht in de jaren 90 in Wallonië, helpen we slachtoffers”, zegt Christian Mulders, directeur van Sürya.

“In België zijn er naar schatting tussen 18.000 à 23.000 mensen slachtoffer van mensenhandel. Elk slachtoffer heeft zijn eigen problematieken en kwetsbaarheden, en we moeten voor elk van hen ondersteuning voorzien”, legt Anton uit. “Inderdaad,” vervolgt Christian “achter elk verhaal zit een uniek persoon. Ieder verhaal is anders en moet anders aangepakt worden.”

“Voor de zaak-Borealis/BASF moesten we 174 slachtoffers begeleiden”, gaat Anton verder “terwijl wij een team hebben van zes psychosociale medewerkers. Om je een idee te geven: normaal activeren we zo’n vier dossiers per maand, maar nu zaten we met een 70-tal dossiers… en dat zonder middelen. Dankzij liefdadigheid en onze eigen reserves hebben we drie maanden steun kunnen bieden aan de slachtoffers. En uiteindelijk kregen we via het OCMW wat ondersteuning”.

“Deze zaak legt de vinger op de wonde: als deze werknemers niet vertellen wat ze meemaken, dan weet niemand wat er op zo’n werf gebeurt. See something, say something, daarmee bedoel ik dat je met elkaar moet praten. En als je dan iets opmerkt of hoort, dan mag je ons zeker contacteren,” zegt Anton. “Daarbij is een fair-label ook een idee waarop gebouwd kan worden. Bedrijven die zo’n label hebben, tonen en hebben respect voor hun (buitenlandse) werknemers,” vult Christian tot slot aan.

Het ABVV strijdt tegen de uitbuiting van werknemers

Als ABVV Scheikunde-Petroleum aanvaarden we niet dat werknemers, ongeacht hun achtergrond, uitgebuit worden. “Ieder persoon die zich op Belgisch grondgebied bevindt, moet dezelfde rechten, dezelfde sociale zekerheid, hetzelfde loon,… krijgen,” aldus Andrea

Della Vecchia, federaal secretaris van ABVV Scheikunde-Petroleum. “We zullen onze delegees blijven bewustmaken van de problematiek en zullen hen steeds ondersteunen. Onze syndicale beweging blijft zich inzetten om de belangen van alle werknemers te verdedigen, ongeacht hun herkomst of het soort contract,” voegt hij tot slot toe.