We hadden een gesprek met Jan Vlegels, delegee voor ABVV Scheikunde bij BASF, over nacht- en ploegenarbeid en loonsubsidies.

Als ik je zeg ‘nacht- en ploegenarbeid’, kan je ons dan zeggen aan wat je dat doet denken?

De mens is niet gemaakt om systematisch ’s nachts te moeten werken. Een shiftmedewerker die jarenlang ’s nachts actief moet zijn, en/of heel vroeg moet opstaan bij een ochtendshift, zal onvermijdelijk negatieve effecten op zijn/haar gezondheid ondervinden. De fysieke en mentale problemen stellen zich ook niet onmiddellijk maar na enkele jaren begin je de gevolgen van dit ongezond bioritme te voelen. 

Zelf heb ik ongeveer 10 jaar in een volcontinu systeem gewerkt.  De meeste van mijn collega’s moeten het echter veel langer volhouden..  Het om de paar dagen switchen van de vroege naar de late naar de nacht, en vervolgens op 48u tijd terug naar de vroege, maakt dat je bioritme volledig ontregeld is.  Het gebruik van slaapmedicatie om bijvoorbeeld de switch van een nachtritme naar de vroege shift door te komen, is zeker niet ongebruikelijk.  Maar er bestaat steeds het gevaar dat je afhankelijk wordt van die pillen. 

Daarom is het onverantwoord dat politici en werkgevers het verbod op nachtwerk opheffen.  Het verbod op nachtwerk komt erop neer dat werkgevers het akkoord van alle vakorganisaties in een sector of een bedrijf nodig hebben om nachtwerk te kunnen invoeren. Dat geeft de vakbonden een stok achter de deur om te vermijden dat mensen onnodig, en dus louter om winsten te maximaliseren, in een rooster met nachtwerk geduwd worden. Het is duidelijk dat voor de Arizona-regering de gezondheid van de werknemers geen prioriteit is.

Bedrijven die gebruik maken van ploegen- en nachtarbeid ontvingen in 2023 € 2,187 miljard steun. Wat vind je hiervan?

Het is hallucinant om ongezonde werkritmes massaal te subsidiëren. Onze bazen varen er uiteraard wel bij, maar vanuit menselijk oogpunt is dit schandalig. Ieder jaar krijgen  we op de ondernemingsraad, in het kader van de EFI-besprekingen (economische en financiële informatie)  het bedrag van de “vrijstelling doorstorten bedrijfsvoorheffing” voor o.a. ploegen- en nachtarbeid. Voor BASF ging dit in 2024 over een subsidie van € 25,5 miljoen. 

Deze loonsubsidies zouden nog ergens steek houden moesten ze gebruikt worden om de shiftarbeid verder te humaniseren. We hebben dit ook al meermaals op tafel gelegd tijdens de cao-onderhandelingen. Men zou extra werknemers kunnen aannemen of een 5^de ploeg introduceren, wat neer zou komen op meer recuperatiemomenten voor alle shiftwerknemers. BASF zou met dit geld zeker 200 extra shiftmedewerkers kunnen aannemen. Maar waarom zou de directie hieraan gehoor geven als de overheid een cheque zonder voorwaarden uitschrijft? Tot nu toe vingen we dus altijd bot.

Collega’s moeten bij het lezen van hun loonbrief elke maand eens goed slikken als ze zien hoeveel bedrijfsvoorheffing ze moeten betalen. Alleen weten ze niet dat de werkgever tot meer dan 2/3^de van dat bedrag in zijn zakken steekt. Daarom hebben we al voorgesteld om voor elke shiftmedewerker afzonderlijk, het exacte bedrag van zijn/haar bedrijfsvoorheffing dat de werkgever niet moet doorstorten aan de staat te vermelden op de loonbrief.  Werknemers zouden versteld staan van deze bedragen. Onze directie ging niet akkoord met dit voorstel.  Enkele syndicale delegaties van andere chemische bedrijven zijn hier wel in geslaagd. 

Je hebt ons uitgelegd hoe moeilijk en schadelijk nacht- en ploegenwerk is. Wat is jouw mening over de voorziene hervorming van de eindeloopbaan door de regering De Wever? Is het haalbaar om langer te werken?

Is het haalbaar? De mens is tot veel in staat en je  kan werknemers proberen volledig uit te persen, maar dat is de klok van de sociale vooruitgang terugdraaien. Het leven zou niet enkel uit werken mogen bestaan. Gezond kunnen werken en nadien gezond van je pensioen kunnen genieten moet het doel zijn.  Maar dat is net wat verder op de helling gezet wordt door de Arizona-regering. Het afschaffen van het SWT bijvoorbeeld is schandalig omdat dit de enige manier was voor mensen met een zwaar beroep om enige tijd vóór hun pensioendatum te kunnen stoppen met werken. Het gewoon pensioensysteem houdt namelijk geen rekening met het soort arbeid dat er wordt gepresteerd. Ook de voorwaarden om in een landingsbaan te stappen worden verstrengd.

Dit zal als gevolg hebben dat de gezondheid van shiftwerknemers verder achteruit zal gaan en een menselijke werk-privé balans onmogelijk wordt.  Mensen zullen nog meer dan vroeger moeten beroep doen op de ziekteverzekering.  Maar ook daar zien we dat de voorwaarden om een ziekte-uitkering te kunnen krijgen verder worden verstrengd. Werkloosheid en uiteindelijk sociale bijstand loeren om de hoek.

Is het voor jou belangrijk om een dag van de shiftwerknemer te hebben?

Een jaarlijkse dag van de shiftwerknemer lijkt me noodzakelijk zodat we kunnen blijven wijzen op de gezondheidsrisico’s, de gevolgen op vlak van familiale relaties, … . We moeten er wel voor zorgen dat we creatief uit de hoek blijven komen om de dag relevant te houden. Vorig jaar zijn we als syndicale delegatie op de werkvloer rondgegaan met een quiz in het kader van 24/7 en hadden we ook een attentie voorzien. Dat werd door de collega’s sterk geapprecieerd.