Bron: AFIN-A (december 2025)

Het jaar 2024 speelt zich af in een paradoxale context: terwijl Belgische huishoudens en werknemers nog steeds te lijden hebben onder de gevolgen van de energiecrisis, de stijgende prijzen en de druk op de lonen, blijven de grootste ondernemingen van het land historische winsten boeken.

Het doel van deze analyse is om de top 15 van Belgische ondernemingen met de hoogste nettowinst te onderzoeken en daaruit de belangrijkste economische en sociale lessen te trekken. Daaruit blijkt een opvallend contrast: historische winsten voor verschillende multinationals en holdings, maar een vaak belachelijk lage of zelfs onbestaande belastingbijdrage. 

Deze kloof benadrukt de omvang van de toenemende ongelijkheid tussen het creëren van rijkdom en de herverdeling ervan, en ook de directe gevolgen op het vlak van productieve investeringen, werkgelegenheid en de financiering van openbare diensten.

De top 15 van Belgische ondernemingen (jaarrekeningen ingediend in 2024)

Bron: Afin-A

Winst geconcentreerd in enkele sectoren

De gecumuleerde winsten van deze vijftien ondernemingen bedragen in 2024 meer dan 35 miljard euro. Ter vergelijking: dat is meer dan 5 % van het Belgische bbp, geconcentreerd in minder dan 0,001 % van de ondernemingen.

Drie sectoren domineren ruimschoots:

• Farmaceutica en gezondheidszorg: Deze multinationals profiteren van een aanzienlijke marktmacht en royale fiscale voordelen (rulings, octrooien, notionele interestaftrek).

• Energie en petrochemie: Electrabel, Exxon en BASF profiteren nog steeds van de stijgende energieprijzen, terwijl veel Belgische gezinnen moeite hebben om hun rekeningen te betalen.

• Financiën en grote industrie: banken en grote exportconcerns behouden hoge marges dankzij productiviteitswinsten en gunstige rentetarieven.

Een steeds onevenwichtigere verdeling van de rijkdom

Terwijl de winsten explosief stijgen, daalt het aandeel van de toegevoegde waarde dat naar arbeid gaat.

• De reële lonen staan nog steeds onder druk, ondanks de indexering.

• Het loonmatigingsbeleid beperkt de loonsverhogingen, terwijl bedrijven comfortabele marges behalen.

• De uitgekeerde dividenden bereiken recordhoogtes, waardoor de ongelijkheid in inkomen en vermogen wordt versterkt.

Geringe teruggave aan de gemeenschap

• Verschillende ondernemingen uit de Top 15 genieten aanzienlijke belastingvoordelen of halen voordeel uit optimalisatiemechanismen die hun effectieve belastingtarief ver onder het nominale tarief (25 %) brengen.

• Tegelijkertijd stijgen de investeringen in werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden niet in hetzelfde tempo als de winsten.

• Dit roept de vraag op of er niet moet worden gestreefd naar een betere herverdeling via een rechtvaardiger belastingstelsel, een versterking van de financiering van de openbare diensten en meer steun voor sectoren in moeilijkheden.

De onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste geanalyseerde ondernemingen en hun geschatte effectieve belastingtarief op basis van hun jaarrekening.

Bron: Afin-A

De cijfers die we hebben geanalyseerd, laten een zeer verontrustende realiteit zien: de grootste ondernemingen van het land dragen proportioneel veel minder bij aan de financiering van de staat en de openbare diensten dan de werknemers en de kmo's. Hoewel de vennootschapsbelasting officieel 25% bedraagt, liggen de werkelijke tarieven die deze multinationals betalen voor het merendeel tussen 0% en 1%.

Holdingmaatschappijen: nulbelasting als norm

Sommige van de rijkste ondernemingen van het land – Sofina, Euroclear Holding, Avnet International Holdings 2, Nayarit Participations, Atlas Countries Support – vertonen een reëel belastingtarief tussen 0% en 0,01%.

Met andere woorden: ze betalen vrijwel geen belasting, ondanks soms gigantische winsten (meerdere miljarden in het geval van Avnet).

Waarom?

Omdat het Belgische belastingstelsel aan holdings een enorm voordeel biedt via het DBI-stelsel (Definitief Belaste Inkomsten): de dividenden die zij van hun dochterondernemingen ontvangen, zijn vrijwel volledig vrijgesteld. Dat geldt ook voor de meerwaarden op aandelen. De boekhoudkundige winst kan enorm zijn, maar de fiscale winst wordt vrijwel nul. België fungeert als een fiscale draaischijf voor grote families en multinationals.

Ondertussen hebben werknemers en kmo's geen recht op deze mechanismen en dragen ze proportioneel veel meer bij aan de begroting.

Industriële multinationals: symbolische bijdrage

Deze ondernemingen behalen echter kolossale omzetten en nemen een dominante positie in binnen hun sector. Hoe slagen ze erin zo weinig te betalen? 

Dankzij:

• een enorme belastingaftrek (rente, afschrijvingen, voorzieningen...)

• internationale optimalisaties (winstoverdracht, interne facturering...)

• fiscale rulings die zijn aangepast aan hun opgezette structuren van volkomen legale mechanismen voor belastingontwijking die echter in strijd zijn met de sociale rechtvaardigheid

Conclusie

Uit de analyse van de jaarrekening 2024 blijkt een België met twee snelheden:

• aan de ene kant een handvol multinationals die kolossale winsten binnenhalen;

• aan de andere kant werknemers en huishoudens die hun koopkracht zien afnemen.

Deze cijfers tonen aan dat er wel degelijk rijkdom is, maar dat die slecht verdeeld is. De vraag is dus niet of België het zich kan veroorloven om de lonen te verhogen, te investeren in openbare diensten of de ecologische transitie te financieren, maar wel hoe we degenen die daartoe de middelen hebben, meer kunnen laten bijdragen. Een gezonde economie is een economie die welvaart ten dienste stelt van het grootste aantal mensen – niet een economie die winsten in handen van enkelen concentreert. Er is hierbij geen sprake van fraude: het is volledig wettelijk, en dat is precies het probleem.                                             

Het belastingstelsel is zo opgezet dat het gunstig is voor:

• grote aandeelhoudersfamilies;

• multinationals;

• complexe financiële structuren;

• vermogensholdings.

Ondertussen rust de belasting grotendeels op:

• de werknemers;

• de kleine en middelgrote ondernemingen;

• de gewone zelfstandigen.

De werknemers hoeven niet te compenseren wat de multinationals niet betalen. Vandaag is de situatie eenvoudig: het zijn de werknemers die de staat financieren, niet de economische reuzen. En zolang de belastingheffing voor grote ondernemingen tussen 0 en 1% blijft, komt de hele sociale cohesie in gevaar.