Het is niet de eerste keer dat we hier vertellen dat de werknemers in de schoonmaak een zware werkdruk moeten verduren door de meedogenloze concurrentie-oorlog in hun sector. Het heeft als kwalijk gevolg dat er steeds grotere oppervlakten moeten worden schoongemaakt in steeds minder tijd. En dat betaal je cash met je gezondheid. Voor de Algemene Centrale van het ABVV is dat onduldbaar. Werk dient niet om mensen ziek te maken, en toch is dat een realiteit in de schoonmaaksector. Om te weten te komen hoe omvangrijk het probleem is hebben we aan het onderzoeksbureau C-Dast gevraagd een grote enquête te organiseren. De resultaten daarvan zijn bijzonder nuttig om uit te zoeken hoe we de arbeidsomstandigheden kunnen verbeteren. Laten we even kijken wat die resultaten zeggen.

Het staat vast als een paal boven water dat de schoonmaak een van de sectoren is waar men het zwaarst worstelt met tendinitis, rugaandoeningen, carpaaltunnelsyndroom en dergelijke meer. Al die ziekten worden samengebracht onder de naam Musculo-Sceletale Aandoeningen of ook MSA. Ook het Fonds voor Beroepsziekten bevestigt die vaststelling.

Waarom een onderzoek?

Dit grote onderzoek werd gedaan omdat we moesten vaststellen dat het jaar na jaar moeilijker werd voor schoonmaaksters en schoonmakers om hun beroep uit te oefenen zonder kwalen op te doen. Het is een haast normale zaak geworden dat de gezondheid erbij moet inboeten. De vraag is dan natuurlijk of de werknemers vandaag tere plantjes geworden zijn, vergeleken bij pakweg 20 jaar geleden. Daar ligt het uiteraard niet aan. Integendeel zelfs, want de werkdruk is sindsdien alleen maar toegenomen. Alleen heeft de roep naar 'altijd meer in altijd minder tijd' een hoge prijs. De werknemers betalen met hun gezondheid. Dus komt het er nu op aan alle kwalen en aandoeningen in kaart te brengen. Daarvoor diende dit onderzoek, een grondige vragenronde bij een groot aantal schoonmaaksters en schoonmakers die vrijwillig meewerkten.

Spraakmakende cijfers

Haast duizend werknemers beantwoordden de vragenlijst en daar kunnen we tal van interessante lessen uit trekken. Zo vernemen we dat gedurende de laatste 12 maanden, 94% van de werknemers met pijn te maken kregen. Waar precies men pijn heeft hangt af van het soort schoonmaakwerk. Maar door de band is het zo dat er vooral geklaagd wordt over de onderrug, voor 73%. Tweede in de rij zijn de schouders, voor 57%. Daarna komen de polsen, voor 51%.
Maar opvallend is dus ook dat de aandoeningen verschillend zijn al naargelang het soort schoonmaakwerk. Iemand die kantoren onderhoudt heeft niet dezelfde problemen als iemand die ramen poetst of die in de industriële schoonmaak actief is. Het soort werk bepaalt met andere woorden de soorten klachten en pijnen.
Maar klachten en pijnen zijn niet alleen verbonden met het soort werk. Ze kunnen ook in verband gebracht worden met slechte arbeidsomstandigheden in de schoonmaak. Hoe meer ongemakkelijke houdingen men moet aannemen, hoe meer klachten er zijn. De tijdsdruk en het heffen van zware gewichten verhogen evenzeer het aantal klachten.

En ten slotte, ook wanneer men zware werkdagen doet, en ook wanneer men lang in de schoonmaak actief is, nemen de klachten over spierpijnen en gewrichtsaandoeningen hand over hand toe.

En wat doen we eraan ?

Voor federaal secretaris Eric Neuprez die de belangen van schoonmaaksters en schoonmakers behartigt, bevestigt dit onderzoek wat we al langer in de realiteit hadden vastgesteld. Schoonmaak is een risicosector voor MSA. De sector moet dus ook als dusdanig worden erkend. Want wie dit werk doet loopt een grote kans om MSA op te lopen. Bijgevolg is het in onze ogen nog maar normaal dat het Fonds voor Beroepsziekten dergelijke aandoeningen bij werknemers uit de schoonmaak beschouwt als een beroepsziekte of als een reden voor arbeidsongeschiktheid.
Maar daarnaast mag zeker de preventie niet uit het oog worden verloren. Voor de Algemene Centrale van het ABVV is dat eigenlijk de eerste en voornaamste prioriteit. Een vergoeding krijgen omdat men met tendinitis zit, dat is goed, maar voort kunnen blijven werken in goede gezondheid is nog veel beter. En daarom is er maar één echt goede oplossing: het werk moet op maat zijn van de werknemer, de werknemer moet niet op maat zijn van het werk.

En wat zeggen schoonmaaksters en schoonmakers er zelf over ?

Dit grote onderzoek was alleen mogelijk omdat onze delegees uit de schoonmaaksector er hun schouders onder hebben gezet. Zij kregen dan ook als eersten een voorstelling van de resultaten. Dat gebeurde tijdens een studiedag. En dat was meteen ook een goede gelegenheid om hen zelf aan het woord te laten. Wat denken zij over het probleem, elk in hun eigen specialisatie.

Catherine Mathy, klassieke schoonmaak

Ik ben in 1991 in de schoonmaak begonnen en toen gebruikten we nog een emmer, een trekker en een dweil. Dat zorgde voor pijn in de polsen. Toen kwamen de persen, en in geen tijd verdwenen de pijnlijke polsen, maar kwamen de klachten aan de ellebogen. De persen maakten daarna plaats voor vochtige wegwerpdoeken, en de pijn aan de ellebogen maakte plaats voor pijn aan de schouders. Waar zit het probleem? Niet bij de producten en materialen. Maar telkens als materiaal verbetert wordt er meer rendabiliteit en meer productiviteit geëist, en daar zit de kwelgeest. Het probleem is dat men went aan pijn en dat men pas ziek wordt als die pijn helemaal onverdraaglijk wordt. Werknemers in de schoonmaak zijn gewoonweg bang om ziek te vallen, het is de allerlaatste uitweg, als het echt niet meer anders kan. En zodra het iet of wat beter gaat herneemt men het werk, en hervalt men natuurlijk weer snel. We staan dikwijls alleen voor een onderhoudsopdracht en dus denken we vaak dat wij alleen klagen over pijn. Maar zo is het dus hoegenaamd niet.

Suzanna Toonstra, Nicole Sente, Giuseppe Raiselis et Eddy Verschueren, klassieke schoonmaak

Eddy

Met de jaren is het werktempo fors opgedreven. Vandaag is elke seconde van tel. We moeten voortdurend in de weer zijn, we kennen geen moment rust. In onze stiel lopen we vaak trappen op en af met zware emmers. Dat voel je op de duur.

Nicole

De werkdruk is zeer groot in onze stiel. We hebben allemaal last van artrose. Als er nieuwe schoonmaakinstrumenten komen zien we alleen dat de pijn en de klachten van plaats veranderen. Problemen worden niet opgelost, ze worden alleen verplaatst.

Suzanna

In de loop der jaren heeft men ons gevraagd alsmaar sneller te werken. Sneller en nog sneller. Maar schoonmaak is zware arbeid, men mag dat niet onderschatten. Zelfs al krijgen we opleidingen over gezonde houdingen en pijnloze handelingen, dat verandert weinig aan de realiteit. In de praktijk, met onze werkritmes, is het onmogelijk om te letten op die bewegingstechnieken.

Giuseppe

Een werk dat we vroeger met 20 mensen deden, moeten we nu met 5 zien te klaren. Om een douche schoon te maken bijvoorbeeld, hebben we uitgerekend dat we 2 minuten en 22 seconden tijd hadden. Hoed af voor wie dat kan! Men vraagt ons zo veel te doen in zo weinig tijd dat het gewoon ondoenbaar wordt.

Ledoux Franky, industriële schoonmaak

Ons werk is vuil en moeilijk. Soms moeten we in kleine luiken kruipen om de computeruitrustingen in machines schoon te maken. Die zitten vol vet en vuil en om ze proper te krijgen moet je voortdurend dezelfde repetitieve handelingen doen. In 2005 kregen we een uur om 3 computers schoon te maken. Vandaag moeten we er haast 9 doen op een uur tijd. En dan nog met producten van minder goede kwaliteit. Dus lever je minder goed werk af. En goed voor de gezondheid is het zeker niet.

Sébastien Lecomte, ruitenwasser

Bij ons maakte de goede oude ladder plaats voor telescopische stelen, om veiligheidsredenen. Maar sindsdien klaagt iedereen over pijn in de hals. Met dat systeem winnen we wel tijd, maar wordt onze productiviteit ook opgedreven. En we moeten een zwaar toestel van 15 meter hoog onder controle houden. Rugklachten zijn heel frequent. De armen en de nek moeten het ook ontgelden. Soms moeten we met zijn tweeën zijn om zo'n steel te manipuleren. Op die manier bespaart men op de huur van een hoogwerker. De rekening is vlug gemaakt, maar wij betalen wel met onze gezondheid. De vroegere methodes waren minder schadelijk voor onze gezondheid, zoveel is duidelijk. Trouwens, we hebben te maken met heel veel ziektedagen bij ons.

Theo Piperidis, industriële schoonmaak

We kunnen ons niet van de indruk ontdoen dat het werk slecht georganiseerd wordt. Ik ben van mening dat het perfect mogelijk moet zijn om de productiviteit en de gezondheid van de werknemers met elkaar te verzoenen. Dat vraagt natuurlijk wel een beetje goede wil. Zoals het nu staat, zijn wij er in de industriële schoonmaak even erg aan toe als de mijnwerkers vroeger.