Sinds de coronascrisis en de energiecrisis wordt het steeds moeilijker om rond te komen, ook als je werkt. Niets nieuw onder de zon. Net daarom delen we niet in het enthousiasme van de federale regering als ze opschept over hoe ze de koopkracht van de werknemers denkt te zullen verbeteren. Integendeel, wat kunnen we echt verwachten? 

Bij het lezen van de beschikbare teksten kunnen we alleen maar besluiten dat er nog weinig zekerheden zijn, behalve dat er weinig of geen verbetering aankomt voor de komende twee jaar. Het regeerakkoord van de Arizona-coalitie ondersteunt de koopkracht van de werknemers niet, integendeel, ze gaat er verder op achteruit   

Loonmarge van 0% 

Sinds jaar en dag strijdt het ABVV voor een herziening van de loonnormwet van ‘96. Het is zover, de regering Arizona zal deze wet niet aanpassen, en ze zal het advies van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven volgen van 0% loonmarge in 2025 en 2026. Dat betekent dat voor de komende twee jaar niet over bruto loonsverhogingen kan worden onderhandeld, noch in het kader van het Interprofessioneel Akkoord, noch in de sectoren, noch in de bedrijven.  

Loonindex, voorlopig behouden

De regering zal aan de automatische indexering van de lonen niet raken... voorlopig. Inderdaad, de regering vraagt aan de sociale onderhandelaars om een advies op te maken over de modernisering van de index. We weten dat de werkgevers en de vakbonden totaal niet dezelfde visie hebben en dat indien ze niet tot een akkoord komen, de regering zelf een invulling zal geven aan de hervorming van de index... Het is duidelijk dat we ons mogen voorbereiden op verdere aanvallen op ons systeem van automatische loonindexeringen vanaf 2027. 

Wat betekent de index voor jou? Maar al te vaak associëren werknemers indexering met loonsverhoging, maar die twee zijn niet hetzelfde. Door het indexeringsmechanisme stijgen de lonen evenredig mee als de prijzen van de producten stijgen. Je kan dus nog steeds dezelfde aankopen doen met je loon, maar je verdient niet meer! Sinds corona, hebben al veel werknemers het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen, maar dat de regering die meer koopkracht beloofde op dag één van deze regeerperiode bekend maakt dat er geen onderhandelingsmarge zal zijn, dat zal velen pijn doen.  

Sinds de coronacrisis hebben veel werknemers al moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar het feit dat de regering die meer koopkracht beloofde, op haar eerste dag in functie al aankondigt dat er geen ruimte is voor onderhandeling en dat het indexeringsmechanisme moet worden gemoderniseerd, doet het ergste vermoeden voor tal van werknemers. 

Sonia is een alleenstaande moeder van drie kinderen. Ze werkt al meer dan vijftien jaar als huishoudhulp. Het is een job die ze graag doet, maar die haar verhindert om een waardig leven te leiden: 

“Het is heel moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Je kunt je niet de minste afwijking veroorloven. Als ik mijn loon krijg, betaal ik mijn rekeningen en met wat er overblijft, eten we. Met een loonmarge van 0% zullen onze lonen bevroren blijven, terwijl ze al erg laag zijn. Ik heb collega's die moeten kiezen tussen voor zichzelf zorgen of gewoon kunnen eten. Ik heb ook collega's die aan het eind van de maand niet meer genoeg geld hebben om hun buskaartjes naar het werk te betalen. Onvoorstelbaar!” 

Je dacht waarschijnlijk dat je na een goed gevulde loopbaan zachtjes zou kunnen uitbollen dankzij een landingsbaan of SWT (het vroegere brugpensioen) ... vergeet het maar. Deze regering wil ons niet alleen langer laten werken, we zijn ook getuige van de geplande vernietiging van alle stelsels die ons in staat stelden om onze carrière op een menselijkere manier te beëindigen. 

Dit is een harde klap voor werknemers die dachten op SWT te gaan of in een landingsbaan te stappen. De regering, die nooit onder stoelen of banken heeft gestoken dat ze van plan is bepaalde stelsels af te schaffen en andere vrijwel ontoegankelijk te maken, onderneemt actie en eens te meer worden vooral vrouwen zwaar getroffen. 

Landingsbanen 

De regering verstrengt onmiddellijk de loopbaanvoorwaarde voor de landingsbanen vanaf 55 jaar. Ter herinnering, dit stelsel biedt werknemers de mogelijkheid om hun loopbaan met 1/5^de te verminderen of nog maar halftijds te werken, waarbij ze van de RVA een vergoeding krijgen om hun deeltijds loon aan te vullen. 

Deze verstrenging van de regels ontneemt veel werknemers het recht op vergoedingen bij een vermindering van de arbeidsprestaties, wat een belemmering zal vormen voor de toegang tot één van de weinige maatregelen voor oudere werknemers om hun eindeloopbaan te verlichten. Vooral vrouwen dreigen door deze maatregel getroffen te worden. 

Als je jouw prestaties tot de pensioenleeftijd met een vijfde of de helft wil verminderen:  

• De loopbaanvoorwaarde wordt opgetrokken van 25 naar 30 jaar in 2025 en geleidelijk verhoogd naar 35 jaar in 2030. 
• Bovendien moet elk jaar van jouw loopbaan 156 effectief gewerkte dagen tellen om in aanmerking te komen. 

Stelsels van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT) 

Vanaf het begin maakte de Arizona-regering bekend dat ze de mogelijkheid om vervroegd de arbeidswereld te verlaten via SWT wilde afschaffen.  

De regering had aangekondigd dat er na de datum van het regeerakkoord geen instromers meer tot deze stelsels zullen worden toegelaten. Uitzonderingen: medisch SWT en SWT voor bedrijven in herstructurering, die vóór de datum van het regeerakkoord hun intentie tot collectief ontslag hadden meegedeeld. 

Vervroegd pensioen 

Voor het vervroegd pensioen komt er een nieuwe mogelijkheid vanaf 60 jaar - na 42 effectieve loopbaanjaren (met elk jaar 234 effectief gewerkte dagen). Door de strenge voorwaarden zou naar schatting amper 3% van de mannen en 1% van de vrouwen van deze mogelijkheid gebruik kunnen maken, en 6 op de 10 werknemers zullen hierdoor minstens één jaar langer moeten werken. 

Met deze maatregelen toont de Arizona-regering een totaal onverantwoordelijke en minachtende houding tegenover oudere werknemers. Geen van de aangekondigde maatregelen houdt rekening met belastend werk (zware beroepen, enz.), noch met de haalbaarheid voor de werknemers. 

Wim werkt al meer dan 20 jaar in ploegen in de scheikundesector. Hij is process operator. Hij kampt nu al met gezondheidsproblemen en vraagt zich af hoe hij dat zal volhouden tot het einde: “Toen ik dit werk aannam, wist ik dat nacht- en ploegenarbeid heel zwaar was, maar op dat moment was er de mogelijkheid om op vervroegd pensioen te gaan op 56 jaar. Maar de regels zijn al verschillende keren veranderd en nu wil de Arizona-regering de leeftijd opschuiven naar 63. Dat is niet realistisch. En zelfs het eindeloopbaansysteem is niet meer toegankelijk. We zullen de slogan ‘van het werk naar de zerk’ terug moeten bovenhalen. De regering kan zich verwachten aan een sterk verzet tegen hun maatregelen. Dit is totaal onacceptabel, vooral omdat we zoveel nachtwerk hebben gedaan en onze gezondheid op het spel hebben gezet.” 

Laten we er geen doekjes om winden, de maatregelen op het vlak van de pensioenen van de volgende regering zijn een waar bloedbad. De volgende 4 jaar wil de Arizona-regering niet minder dan 2,4 miljard euro besparen ten koste van de pensioenen, bovenop een besparing van meer dan 1,6 miljard in de tak pensioenen van de welvaartsenveloppe. 

Vervroegd pensioen: strenger  

6 op 10 werknemers zullen minstens een jaar langer moeten werken door de verstrenging van het vervroegd pensioen. De toegangsvoorwaarden worden strikter en enkel de effectief gewerkte jaren zullen meetellen voor de samenstelling van de loopbaan.  

Voor de mannen en de vrouwen die willen stoppen met werken vóór de wettelijke pensioenleeftijd (66 of 67 jaar in 2030), wordt het pensioen verminderd met de pensioenmalus, een financiële sanctie, als zij hun pensioen nemen met minder dan 35 jaar effectieve tewerkstelling (telkens 156 effectief gewerkte dagen per jaar) en 7.020 effectief gewerkte dagen.  

Vanaf 2030 bedraagt deze 4% per jaar, vanaf 2040, 5% per jaar. Ongeveer 3 op 10 vervroegd gepensioneerden geraken nu niet aan 35 effectief gewerkte jaren. 

De werknemers die dachten nog te kunnen vertrekken vanaf 60 jaar na 42 jaar loopbaan, zullen 234 effectief gewerkte dagen per jaar moeten bewijzen. 

Vanaf 2027 zal een loopbaanjaar meetellen voor het vervroegd pensioen vanaf 6 gewerkte (of gelijkgestelde) maanden in plaats van 4 maanden nu.  

Pech doorheen de loopbaan? Minder pensioen! 

Vooral vrouwen zijn het doelwit van de maatregel die de gelijkgestelde periodes zal beperken (behalve de zorgverloven en de ziekteperiodes) tot 20% van de loopbaan. 

Tijdelijke werkloosheid telt (zowat) nergens mee voor effectieve tewerkstelling. Het overlevingspensioen (voor de vroegst mogelijke pensioendatum) wordt ook afgeschaft.  

Welvaartsvastheid van de pensioenen: hakbijl in het pensioenbedrag  

De regering besliste 0% toekenning van de welvaartsenveloppe voor de hele legislatuur, ook voor de tak pensioenen. Dit betekent dat de pensioenen niet zullen stijgen, behalve via de indexering. Deze wordt bovendien pas de derde maand volgend op de overschrijding van de spilindex toegekend.  

In juli 2029 zal het minimumpensioen 6% lager zijn dan het geval zou zijn geweest als het beleid ongewijzigd was gebleven. Er werd bovendien aangekondigd dat in de toekomst de welvaartsenveloppe grondig zal worden herzien.  

Begin februari werd de eerste groepsfoto van de Arizona-regering de wereld ingestuurd. Opvallend: de vier vrouwelijke ministers staan letterlijk in de schaduw van hun mannelijke collega’s. Deze foto is een duidelijke illustratie van de minachting van deze regering voor de realiteit van de vrouwen, want jawel, deze regering is in het bijzonder nadelig voor hen!  

Een mannenclub die maatregelen oplegt die nog zwaarder op vrouwen zullen drukken. 

Enkele voorgestelde maatregelen:  

• Een deeltijdse job mag minder dan 1/3^de van een voltijdse job zijn. Hierdoor worden deeltijds werkende vrouwen verplicht meerdere contracten te combineren om tot een volwaardig inkomen te komen. 40% van de vrouwen werkt deeltijds! 
• Beperkte beschermingsvergoedingen in geval van ontslag. Een werkgever kan je dus goedkoper ontslaan wanneer je bijvoorbeeld zwanger bent.  
• Minimumpensioen zal op basis van effectieve prestaties berekend worden: onder andere deeltijds werkende vrouwen die lange periodes van ziekte hebben gekend zullen hier de dupe van zijn.  
• Verlagen van het pensioenbedrag door te knippen in gelijkgestelde periodes… wetende dat 39% van de pensioenloopbaan van vrouwelijke werknemers uit gelijkgestelde periodes (tijdelijke werkloosheid, bevallingsrust, perioden van zorgverlof via tijdskrediet, …) bestaat. 
• Afschaffing van het overlevingspensioen en het echtscheidingspensioen, terwijl zo’n 95% van de begunstigden van het overlevingspensioen vrouwen zijn. 
• Snellere re-integratie bij langdurige ziekte: 60% van de langdurige zieken zijn vrouwen. Veel van hen zullen gedwongen worden sneller terug aan het werk te gaan, ook al zouden ze er nog niet klaar voor zijn.  
• Verstrenging van de landingsbanen: pas na 35 jaar! Als vrouw kan je nu al minder makkelijk in een landingsbaan stappen, gezien de voorwaarden vandaag reeds afgestemd zijn op mannelijke loopbanen in hoofdzakelijk industriële sectoren. Bijna de helft van de vrouwen die vandaag met pensioen gaan op de leeftijd van 65 jaar heeft geen loopbaan van 35 jaar.  

De ondoordachte besparingsdrift van deze Arizona-mannenclub zal dus een echte ramp zijn voor vrouwen. Zij zullen de prijs voor deze regering betalen. Deze blinde focus op werk en besparingen zal vrouwen steeds meer en steeds vaker in problemen duwen.  

Jennifer werkt al 26 jaar deeltijds. Ze voelt zich vandaag bedrogen door de nieuwe maatregelen die de Arizona-regering oplegt: “In die 26 jaar heb ik nog nooit een aanbod voor voltijds werk gekregen. Het argument van de werkgevers is steeds hetzelfde: dat is beter voor een vrouw, zo kan ze werk en gezin combineren… Het is pure hypocrisie en vandaag zullen wij, de vrouwen die deeltijds werken, een hoge prijs betalen.”  

Het regeerakkoord van de federale regering stuurt aan op meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt, en doet de balans in het voordeel van de werkgevers overslaan. De sociale bescherming van werknemers wordt afgebouwd en collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), die o.a. het evenwicht tussen werk en privéleven van de werknemers regelen, dreigen vervangen te worden door onevenwichtige individuele akkoorden tussen werknemer en werkgever. Welke concrete maatregelen? 

Overuren 

• Annualisering van de arbeidstijd: de werkgever zal jou meer kunnen laten werken tijdens drukke periodes en minder tijdens luwe periodes, mogelijks zonder toeslag of recuperatie, zonder syndicale omkadering... naar goeddunken van de werkgever. 
• Uitbreiding van de gunstige overuren, zonder syndicale controle: 180 belastingvrije overuren voor iedereen + 360 vrijwillige overuren voor iedereen, waarvan 240 uren zonder loontoeslag. 
• Deeltijdse contracten: niet langer verplicht minstens een derde van een voltijdse tewerkstelling te hebben. 

Meer nachtarbeid 

• Afschaffing van het verbod op nachtarbeid, waardoor werkgevers makkelijker nachtarbeid kunnen invoeren via een wijziging van het arbeidsreglement. 
• Nachtarbeid begint vanaf middernacht (i.p.v. om 20 uur), wat leidt tot een verlies van de toeslag voor avondwerk in heel wat sectoren. 
   

Meer studentenarbeid, flexi-jobs en uitzendarbeid: 

• Het uitlenen van personeel aan andere werkgevers wordt uitgebreid. 
• Studenten mogen 650 uur per jaar werken en dat vanaf 15 jaar. 
• Uitbreiding van flexi-jobs naar alle sectoren, zonder duidelijke regels om misbruik tegen te gaan. Voltijdsen kunnen flexi-jobben in hun eigen bedrijf, wat de deur openzet voor misbruik en meer werk. 
   

Ontslag en opzeg: 

• Kortere opzegtermijnen en herziening van de bescherming tegen ontslag: ontslag door de werkgever wordt goedkoper. 
• Herinvoering van de proefperiode van zes maanden, met kortere opzegtermijnen vanaf 2026. 

Meer flexibiliteit, in het bijzonder in de arbeidstijd, opent de deur naar goedkope arbeid zonder enige controle of mogelijkheid tot bijsturing. Het regeerakkoord is in essentie een verschuiving naar een minder collectief gestuurde arbeidsmarkt waarbij de werkgevers meer bewegingsruimte en gezag krijgen, en werknemers, vakbonden en ook de bevoegde overheidsinstanties soms buitenspel worden gezet.