Allemaal goed en wel om de statistieken op te sommen, maar dat lost niets op. Nochtans bestaan er oplossingen om de situatie van shiftmedewerkers te verbeteren.

Bijvoorbeeld:

• De arbeidstijd verminderen om het haalbaarder te maken.
• De begin- en einduren van ploegarbeid aanpassen.
• Een limiet zetten op het aantal nachten.
• Geen financiële gevolgen voor werknemers die naar dagdienst overgaan.
• Werken met voldoende werknemers in de ploegen.
• Mogelijkheid om te stoppen op 60 jaar voor de shiftwerknemers.

Wat zegt de prof? Organisatorisch

Prof. Dr. An Mariman, slaapexpert aan UZ Gent, geeft ons nog enkele concrete preventie- en beleidsmaatregelen mee. Lees ook onze interviews met haar over nacht-en ploegenarbeid: artikel 1 + artikel 2.

Regulering van arbeidstijd en bescherming van slaaptijd

Per 24 uur moeten er 10-11 uur rust gegarandeerd zijn, in de hoop minstens 7 uur te kunnen slapen.

• Een limiet van aantal werkuren per 24 uur en per 7 dagen.
• Geen verplichte aanwezigheid voor werk gerelateerde activiteiten tijdens de rustperiode.

Prof. Dr. An Mariman, slaapexpert aan UZ Gent, geeft ons nog enkele concrete preventie- en beleidsmaatregelen mee. Lees ook onze interviews met haar over nacht-en ploegenarbeid: artikel 1 + artikel 2.

Preventieve screening en periodieke gezondheidsmonitoring

• Op basis van leeftijd, chronotype en persoonlijkheidskenmerken kijkt men best naar de geschiktheid voor nachtwerk door middel van een systematische preventieve evaluatie.
• Het is aan te raden werknemers in nachtwerk regelmatig te screenen op fysieke en psychische klachten die verband houden met chronische belasting. Dit sluit aan bij een ethisch verantwoord personeelsbeleid dat proactief inzet op preventie, retentie en vermindering van werkverzuim. Vervolgtrajecten via huisarts, specialist of slaapkliniek dienen gestimuleerd en gefaciliteerd te worden. 

Bevordering van alertheid en veiligheid

Maatregelen ter bevordering van alertheid dragen bij aan verhoogde veiligheid en verbeterde prestaties. Voorbeelden hiervan zijn:

• Optimale lichtblootstelling op de werkvloer, met verhoogde intensiteit tijdens de eerste helft van de nachtshift, bij voorkeur tussen 00:00 en 04:00 uur.
• Mogelijkheid tot het nemen van korte rustpauzes of powernaps (10–20 minuten), mits voorzien van geschikte rustfaciliteiten. 

Gezonde leefstijl en stressmanagement

Het bevorderen van een gezonde levensstijl is cruciaal. Aanbevolen interventies omvatten:

• Beschikbaarheid van voedzame maaltijden via bedrijfsrestaurant of catering.
• Toegang tot fitnessfaciliteiten (bv. loopbanden, hometrainers).
• Educatie en toepassing van relaxatie- en ademhalingstechnieken tijdens werkuren. 

Psychosociale ondersteuning

Faciliteer toegang tot mentale gezondheidszorg, coaching en counseling voor werknemers die psychosociale ondersteuning nodig hebben. 

Opvolging bij chronische klachten

Werknemers met chronische gezondheidsklachten dienen actief opgevolgd te worden. Indien nodig moet het shiftsysteem aangepast worden in functie van hun medische noden. 

Verkeersveiligheid na nachtdiensten

Informeer werknemers over de risico’s van slaperigheid achter het stuur. Stimuleer het gebruik van openbaar vervoer, vooral na lange nachtdiensten en bij werknemers met een lange woon-werkafstand.

Prof. Dr. An Mariman, slaapexpert aan UZ Gent, geeft ons nog enkele concrete preventie- en beleidsmaatregelen mee. Lees ook onze interviews met haar over nacht-en ploegenarbeid: artikel 1 + artikel 2.

Educatie over slaap- en waakhygiëne

Gerichte vorming voor ploegarbeiders, en nachtwerkers in het bijzonder, is noodzakelijk. Aanbevelingen omvatten:

Voor de eerste nachtdienst:

• Slaap tot spontaan ontwaken.
• Vermijd cafeïne in de ochtend.
• Doe een middagdutje van 90 minuten tussen 14:00 en 18:00 uur.

Tijdens de nachtdienst:

• Blijf fysiek actief.
• Neem een korte nap in de eerste helft van de shift.
• Gebruik cafeïne vóór de nap.
• Implementeer controlemechanismen bij kritieke taken.
• Consumeer lichte maaltijden.

Laatste uren van de shift:

• Vermijd blootstelling aan fel licht (bv. zonnebril).
• Vermijd nicotine en cafeïne.
• Overweeg gebruik van openbaar vervoer.

Na afloop van de nachtshiften:

• Slaap zo snel mogelijk na de laatste shift (90–180 minuten).
• Ga na het ontwaken naar buiten.
• Vermijd dutjes in de daaropvolgende dagen.
• Hervat het reguliere slaapritme.
• Optimaliseer de slaapomgeving (donker, stil, koel).
• Accepteer dat beperkte slaap beter is dan geen slaap.
• Algemene slaap- en waakhygiëne:
  • Vermijd schermgebruik 90 minuten voor het slapengaan.
  • Zorg voor voldoende lichaamsbeweging.
• Optimaliseer de slaapomgeving: gebruik oordopjes en oogmaskers, handhaaf een temperatuur tussen 16–19°C. 

​ ​

Brochure nacht- en ploegenarbeid in de scheikunde

In de scheikunde wordt meer in nacht- en ploegenarbeid gewerkt dan het Belgisch gemiddelde. De effecten hiervan op de gezondheid en op het gezinsleven mogen niet onderschat worden. Daarom bracht ABVV Scheikunde een brochure uit. Die verzamelt belangrijke informatie over de gevolgen van nachtwerk maar biedt vooral ook een overzicht van de mogelijke oplossingen.

In de scheikunde wordt, door de ononderbroken productieprocessen, veel meer in nachtarbeid (21,3%) gewerkt dan het Belgisch en Vlaams gemiddelde. Bovendien moedigt de overheid nachtwerk aan via fiscale voordelen.  Dat is een foute keuze. Want ploegen- en nachtarbeid is schadelijk voor de gezondheid en het familiaal leven van de werknemers.

Onderzoek toont aan dat werknemers in nacht- en ploegenwerk te lijden hebben onder een verstoord sociaal en familiaal leven, slaapstoornissen, cardiovasculaire problemen, snellere veroudering, verhoogd risico op kanker, verminderde waakzaamheid, minder toegang tot opleidingen, enz.  

In onze nieuwe brochure ‘Nacht- en ploegenwerk in de scheikunde’ verzamelen we de gevolgen van nachtwerk maar zetten we vooral ook de mogelijke oplossingen in de kijker.

Riscoanalyse

In de eerste plaats is er de reglementering rond nacht- en ploegenarbeid. Zo is de werkgever verplicht een risicoanalyse uit te voeren en indien nodig preventieve maatregelen te nemen.  Die moeten altijd ter advies voorgelegd worden aan het CPBW en maken ook deel uit van het globaal preventieplan. Het CPBW kan hierbij dus een belangrijke rol spelen.

Daarnaast zijn er belangrijke begeleidende maatregelen te vinden in cao 46 en in het sectoraal akkoord scheikunde 2019-2020. Via deze maatregelen kunnen oudere werknemers die al lange tijd nachtwerk verrichten onder meer switchen naar een minder zwaar regime of naar dagwerk. In het kader van de zachte landingsbanen kan dit ook gepaard gaan met het behoud van de ploegenpremie.

Demografiefonds

Daarnaast biedt ook het demografiefonds heel wat oplossingen om de nacht- en ploegenarbeid verder te humaniseren. Het demografiefonds werd onder impuls van ABVV-Scheikunde opgericht via een sectorale cao. Via dit fonds kunnen werkgevers en werknemers samen concrete projecten opzetten om het werk werkbaarder te maken. Dat kan gebeuren binnen de vier actiegebieden van het demografiefonds: werk, gezondheid, competenties en loopbaanbeleid.

Zo kan in het kader van nacht- en ploegenarbeid gewerkt worden aan arbeidsduurvermindering of extra aanwervingen,  maatregelen voor humanisering van het nachtwerk bv. via zelfroosteren, deskundige hulp op vlak van slaap of voeding, loopbaancoaching enz.

Meer info vind je in de uitgebreide brochure die je hier kan downloaden.

24/7. 24 uur per dag, 7 dagen per week. Werknemers in nacht- en ploegenarbeid houden bedrijven de klok rond draaiend. Maar hun atypische werkritme heeft impact op hun gezondheid en privéleven. Op 24 juli, 24/7, vraagt vakbond ABVV erkenning en waardering, maar ook betere werkomstandigheden voor deze shiftmedewerkers. 

Lees hier meer